AZS, trądzik różowaty, inne alergie skórne: Jak odróżnić objawy i zacząć prawidłowe leczenie?

Zaczerwienienia, krosty, uczucie swędzenia i pieczenia – objawy atopowego zapalenia skóry, trądziku różowatego i alergii kontaktowych mogą być bardzo podobne. Jak zatem odróżnić te trzy choroby?

Zanieczyszczenie środowiska, stres, zła dieta – to wszystko sprawia, że zapadalność na choroby skóry wzrasta z każdym rokiem¹. Istnieje więc spore ryzyko, że któraś z chorób dotknie nas lub naszych bliskich. Dlatego warto nauczyć się rozpoznawać ich objawy, by po ich zauważeniu jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, a w międzyczasie podjąć właściwe kroki, dążące do złagodzenia choroby.

Objawy AZS

Diagnozy atopowego zapalania skóry dokonuje się na podstawie kryteriów opracowanych przez Hanifina i Rajkę. Eksperci podzielili objawy AZS na większe (uczucie swędzenia skóry, charakterystyczna lokalizacja zmian skórnych, przewlekły i nawrotowy przebieg, dodatni wywiad w kierunku rodzinnej atopii) oraz mniejsze (suchość skóry, świąd podczas pocenia, rogowacenie przymieszkowe bądź rybia łuska, zwiększona podatność na zakażenia gronkowcem złocistym, podwyższony poziom immunoglobuliny E-IgE, dodatnie wyniki testów skórnych z alergenami, natychmiastowe reakcje skórne, wczesny początek zmian, skłonność do nawrotowych zakażeń skóry, zaćma, przebarwienia powiek i zacienienia wokół oczu, nawrotowe zapalenie spojówek, nietolerancja niektórych pokarmów, nietolerancja wełny, zaostrzenie zmian skórnych po stresie, rasa kaukaska, rumień twarzy, objaw Dennie-Morgana (dodatkowy fałd skórny poniżej dolnej powieki)². AZS diagnozuje się, jeśli u pacjenta występują po 3 objawy z każdej grupy³.

Objawy trądziku różowatego

Trądzik różowaty może występować w czterech postaciach: rumieniowo-teleangielaktycznej, grudkowo-krostkowej, guzowatej i ocznej, przy czym każda z nich charakteryzuje się swoistymi objawami.

Trądzik rumieniowo-teleangielaktyczny występuje w środkowej części twarzy, jest nawracający, utrzymuje się powyżej 10 minut, charakterystyczne dla niego jest też poszerzenie naczyń krwionośnych (tzw. pajączki) i trwałe zaczerwienienie skóry.

Dla trądziku grudkowo-krostkowego właściwe są: stały rumień i obrzęk twarzy, kopulaste grudki rumieniowo-obrzękowe, krostki w centralnej części twarzy i drobne guzki.

Postać guzowata objawia się zaś stałym rumieniem i obrzękiem twarzy, występowaniem grudek, krost, guzów, pogrubieniem i nierówną powierzchnią skóry twarzy, zajmowaniem okolic nosa, łuków jarzmowych, czoła, oczu i uszu. Nadwrażliwość na światło, zapalenie spojówek, świąd oczu to zaś cechy będące objawem postaci ocznej trądziku różowatego⁴.

W przypadku trądziku różowatego zmiany sporadycznie występują poza twarzą. Pojawiają się wtedy na małżowinach usznych, obrzeżach twarzy, karku, górnych powierzchniach klatki piersiowej i w obrębie skóry owłosionej głowy.

Osoby cierpiące na trądzik różowaty rzadko narzekają na świąd. Jeśli występują u nich dolegliwości bólowe, zwykle są określane przez pacjentów jako kłujący ból lub pieczenie⁵.

Alergie

Choć AZS jest rodzajem alergii, nie każda alergia skórna jest atopowym zapaleniem skóry. Od AZS należy odróżnić na przykład pokrzywkę, będącą najczęstszym objawem alergii skórnej. Pokrzywka może występować miejscowo – wtedy za jej przyczynę uznaje się bezpośredni kontakt skóry z alergenem lub obejmować całe ciało – do czego dochodzi, gdy alergen dostanie się do krwiobiegu. Jej najbardziej charakterystycznym objawem jest tzw. bąbel pokrzywkowy – bolesny przy ucisku, płasko-wypukły obrzęk, znacznie różniący się od innych partii skóry, który zwykle zanika w ciągu 24 godzin, nawet bez użycia środków farmakologicznych⁶.

Inną formą alergii skórnej jest kontaktowe zapalenie skóry, pojawiające się np. po zetknięciu alergika z materiałami takimi jak np.: chrom czy nikiel, barwniki występujące w kosmetykach, środki czystości. Wysypka ta ma najczęściej postać grudkowo-pęcherzykową, płynnie przechodzącą w zdrową skórę. Jej występowaniu zwykle towarzyszy uporczywe uczucie swędzenia, może też występować podwyższona temperatura ciała pacjenta⁷.

Podstawowe różnice

Rozstrzygając czy zmiany pojawiające się na skórze pacjenta są objawami AZS, trądziku różowatego czy alergii, warto postawić pytanie czy u chorego w ogóle występuje ryzyko zapadalności na którąś z tych chorób. A jeśli tak, to w przypadku, którego schorzenia jest ono największe?

Kluczową rolę w patogenezie AZS odgrywają czynniki genetyczne – jeśli którekolwiek z rodziców pacjenta cierpiało lub cierpi na chorobę z kręgu atopii (AZS, astma alergiczna, alergiczny nieżyt nosa) istnieje 70 proc. ryzyko zachorowania na AZS8. W występowaniu trądziku różowatego zaś, większą rolę niż geny odgrywają zaburzenia immunologiczne, naczynioruchowe, zaburzenia układu pokarmowego, zaburzenia hormonalne oraz zaburzenia wewnętrznowydalnicze⁹. Na występowanie choroby mają również wpływ, takie czynniki jak: stres, gorące i pikantne posiłki, alkohol, promieniowanie UV¹⁰. Alergie kontaktowe, mimo że mają podłoże genetyczne, objawiają się wyłącznie po bezpośrednim kontakcie pacjenta z alergenem.

Kryterium, które należy wziąć pod uwagę diagnozując omawiane schorzenia jest wiek, w którym u pacjenta pojawiły się objawy. Atopowe zapalenie skóry jest jedną z najczęstszych chorób skóry wieku dziecięcego. U 60 proc. chorych na AZS pierwsze objawy pojawiają się przed ukończeniem 1 roku życia, u 70-85 proc. przed ukończeniem 5,5 roku życia¹¹. Trądzik różowaty zaś, u większości pacjentów objawia się między 20, a 30 rokiem życia¹². Pokrzywkę natomiast, najczęściej diagnozuje się u osób między 30, a 40 rokiem życia¹³.

Istotną różnicą między AZS, trądzikiem różowatym i alergiami jest też miejsce występowania zmian. O ile trądzik obejmuje wyłącznie twarz¹⁴, o tyle AZS może dotknąć również skórę głowy i tułów pacjenta¹⁵. Pokrzywka może wystąpić na całym ciele¹⁶, zaś objawy kontaktowego zapalenia skóry widoczne są zwykle na dłoniach pacjenta¹⁷.

Trzecim czynnikiem, odróżniającym od siebie te choroby jest występowanie uczucia pieczenia i uczucie swędzenia lub ich brak. W przypadku AZS zmianom na skórze towarzyszy silny świąd – czasem powodujący bezsenność. Ten kłopotliwy objaw, towarzyszący również pokrzywce, nie występuje u chorych cierpiących na trądzik różowaty¹⁸.

Rozpoczęcie leczenia 

W przypadku każdej z chorób niezbędna jest konsultacja dermatologiczna. Jednak w oczekiwaniu na konsultację lekarską, można podjąć samodzielne próby złagodzenia objawów choroby. Niezależnie od diagnozy, zarówno w przypadku AZS, jak i trądziku oraz alergii kontaktowych objawy powinno złagodzić: unikanie zakurzonych i zadymionych pomieszczeń, dbanie o higienę i nawilżenie skóry, unikanie gryzących tkanin, używanie wyłącznie hipoalergicznych kosmetyków.

BIBLIOGRAFIA

¹ L. Ruszkowska, Atopowe zapalenie skóry (AZS).

² A. Woldan-Tambor, J. B. Zawilska, Atopowe zapalenie skóry (AZS) – problem XXI wieku, s.805.

³ Ibidem, s.804.

⁴ Charakterystyka objawów wg: E. Robak, L. Kulczycka, Trądzik różowaty – współczesne poglądy na patomechanizm i terapię, Łódź 2010, s. 443.

⁵ Ibidem

⁶ Opis objawów na podstawie: M. Czarnecka-Operacz, Diagnostyka i leczenie pokrzywki „Alergia” 2008, nr. 2. Wersja online dostępna na alergia.org.pl

⁷ Opis objawów na podstawie: S. Jabłońska, T. Chorzelski, Choroby skóry –dla studentów medycyny i lekarzy, Warszawa 2002.

⁸ L.Ruszkowska, op.cit.

⁹ L. Marek, Trądzik różowaty. Artykuł dostępny w serwisie dermatologia.mp.pl [dostęp 2015-03-02].

¹⁰ E. Robak, L. Kulczycka, op.cit.

¹¹ A.Woldan Tambor, J.B. Zawilska, op.cit. s. 804.

¹² E. Robak, L. Kulczycka, op.cit.

¹³ K. Mazur, M. Wrzyszcz, Epidemiologia chorób alergicznych:alergiczne choroby skóry, alergia na leki, alergia pokarmowa, alergian na jad owadów żądlących. Alergia Astma Immunologia 1997 nr 2 (3).

¹⁴ Ewa Robak, Lilianna Kulczycka, op.cit.

¹⁵ L.Ruszkowska, op.cit.

¹⁶ M. Czarnecka-Operacz, op.cit.

¹⁷ S. Jabłońska, T. Chorzelski, op.cit.

¹⁸ M. Wanat-Krzak, R. Kurzawa, op.cit.